سطح انگیزه دانشجویان تیزهوش و درک استعاری آنها از مدرسه

Yavuz Erişen, Mehmet Şahin*, Fazilet Y. Birben and Hatun S. Yalın

هدف از این مطالعه بررسی سطح انگیزه تحصیلی دانش‌آموزان تیزهوش و درک استعاری آن‌ها از مدرسه می‌باشد. برای این منظور، روش‌های کمی و کیفی به‌عنوان روش ترکیبی استفاده شد. نمونه آزمایش برای هر دو روش شامل 96 دانش‌آموزان تیزهوش در سطح مدارس راهنمایی می‌باشد. برای داده‌های کمی، انگیزه تحصیلی به‌عنوان مقیاس مورد استفاده قرار گرفت و از دانش‌آموزان خواسته شد تا فرم استعاره خود را در مورد مدرسه به‌عنوان ابزار جمع‌آوری داده‌ها کیفی پر کنند. بر اساس آمارهای توصیفی از مقیاس انگیزه تحصیلی، نمراتی که +/- 1 انحراف استاندارد از میانگین نشان می‌دادند، استعاره ‌این دانش‌آموزان بسته به سطح انگیزه آن‌ها مقایسه می‌شود. استعاره متشکل از سه عنوان اصلی می‌باشد: استعاره مثبت، استعاره منفی و استعاره خنثی. با توجه به نتایج، دانش‌آموزانی که انگیزه تحصیلی بالایی دارند، عمدتاً نمره استعاره مثبتی در مورد مدرسه دارند. دانش‌آموزانی که نمره انگیزه تحصیلی پایین‌تری دارند، بیشتر تمایل به نمره استعاره منفی دارند.

کلیدواژه: دانش‌آموزان تیزهوش، استعاره، روش ترکیبی، انگیزه تحصیلی

امروزه علاقه به استعدادهای درخشان و توجهات معطوف به قرار دادن کودکان تیزهوش تحت آموزش‌های خاص جلب شده است. بنابراین، در ترکیه، در اسپانیا و ایالات‌متحده آمریکا، آموزش ویژه این دسته از کودکان تیزهوش درزمینه آموزش‌وپرورش یکپارچه پوشش داده شده است. در حالی که استعدادهای درخشان یک موضوع ظریف و جالب است اما خیلی کم توسط علوم تربیتی مورد بررسی قرار گرفته است. امروز به نظر می‌رسد که کودکان تیزهوش باید از برنامه‌های آموزشی ویژه برای انطباق خود با پتانسیل بالای خود بهره‌مند شوند. با این حال، شناسایی کودکان و تیزهوش یک مسئله‌ای است که به تازگی در میان محققان مورد علاقه قرار گرفته است. به‌طور سنتی، کودکان با توانایی‌های شناختی برتر (تیزهوش) به‌عنوان کسانی شناخته می‌شدند که نمره بسیار بالایی در آزمون‌های هوش و انجام فوق‌العاده سنجه‌های ارزیابی کسب می‌کردند، به این ترتیب، کودکان که به‌عنوان “تیزهوش” یا “بااستعداد” شناسایی شده‌اند به‌عنوان منبع بالقوه انسانی بسیار مهم برای کشور خود در نظر گرفته می‌شدند. با این حال، مشکلات شناسایی و آموزش کودکان تیزهوش ازنظر نوع تیزهوشی، تأثیر گروه‌های مختلف فرهنگی، منشأ تیزهوشی ، روش شناسایی آن، بهره‌وری از برنامه‌های آموزشی، و غیره. مورد بحث بوده است. با توجه به جنه[1] در (2003)، “دانش‌آموزان تیزهوش کسانی هستند که به‌طور بالقوه و مجزا در یک یا چند حوزه زیر از توانایی‌های انسان بالاتر از حد متوسط هستند: فکری، خلاقیت، اجتماعی و جسمی. دانش‌آموزان تیزهوش کسانی هستند که مهارت آن‌ها به‌طور مجزا در یک یا چند حوزه عملکردی انسان بالاتر از حد متوسط است”. درواقع، در به اجماع رسیدن به تعریف مشکل وجود دارد. استرنبرگ[2] و دیویدسون[3] (1986) یک نسخه ویرایشی ارائه کردند که در آن بیش از یک دوجین از نویسندگان درباره برداشت تیزهوشان یا متغیرهای مختلف که آن‌ها در عملکرد تیزهوشان (به‌عنوان مثال، بینش، فرا ذهنی) مهم می‌دیدند بحث شده است. موضوع توسعه پتانسیل تیزهوشان به حضور سهم فعال در جامعه، نگرانی مدیران در نظام آموزش‌وپرورش ملی است. این امر همچنین توسط منابع قدرت حاکم که جامعه،اقتصاد و آموزش‌وپرورش را هدایت می‌کنند، در نظر گرفته شده است. از آنجا که این پتانسیل نادر است، آن را “ارزش ملی” می‌نامند و باید به‌عنوان “مسئولیت اجتماعی در نظر گرفت (بیلگی[4] 2000). به‌طور کلی یکی از اولویت‌های سیستم‌های آموزشی این است که همه دانش‌آموزان باید به یک سطح معینی از موفقیت را تا آنجایی که ظرفیتشان اجازه می‌دهد دست یابند. بنابراین، دانش‌آموزانی که ازنظر علمی به‌عنوان “دانش‌آموزان ناموفق” در نظر گرفته می‌شوند به‌عنوان یک مشکل برای همه مدیران دیده می‌شوند. وقتی که این موضوع به دانش‌آموزان تیزهوش می‌رسد، دلایل عدم دستاورد در مدرسه عمدتاً نادیده گرفته می‌شوند چراکه قضاوت اشتباه در مورد تضمین موفقیت تیزهوشان یا کسانی که ازنظر علمی پایین بودند و حالا سطح موفقیت متوسط را کسب کرده‌اند انجام می‌گیرد، بنابراین آن‌ها نادیده گرفته می‌شوند.

هدف و مشخصه تحقیق

از اظهارات در تحقیقات روشن است که دانش‌آموزان تیزهوش با برخی از چالش‌ها در زندگی علمی خود روبرو هستند. عواملی مانند داشتن ظرفیت شناختی بالا، احساس متفاوت در روابط باهمسالان، احساس نیاز به فعالیت‌های فوق‌برنامه و نیاز به محیط آموزشی ساختار متفاوت می‌تواند به‌عنوان دلایل این چالش‌ها بیان شود. تنها از طریق برنامه‌های آموزشی است که استعداد بالقوه دانش‌آموزان بالفعل می‌شود و کمک هم به خود و هم به جامعه امکان‌پذیر می‌شود. تا زمانی که آن‌ها انگیزه تحصیلی پایین داشته باشند، برای آن‌ها رسیدن به این هدف امکان‌پذیر نخواهد بود. تحقیقات مرتبط باانگیزه و تأثیر آن بر آموزش برخی از موضوعات مانند ریاضیات و علوم وجود دارد اما مطالعات جامع در سطح انگیزه کودکان تیزهوش اتفاق نیفتاده است، به‌عنوان مثال، در سیستم‌های آموزشی آفریقایی. جهت به راه انداختن برخی از مقایسه‌ها و ایجاد مطالعات و پروژه‌های جامع در این زمینه، این پژوهش از اهمیت بالایی برخوردار است. علاوه بر این، هدف از پژوهش پیدا کردن اینکه آیا یک رابطه بین انگیزه و ادراکات مدرسه در ذهن کودکان تیزهوش .جود دارد. تعیین چگونگی بهبود سطح انگیزه و تغییر تصویر از مدرسه مهم است. این انتظار می‌رود که شور و شوق برای مدرسه افزایش یابد. با توجه به تمام این حقایق، هدف این مطالعه پیدا کردن سطح انگیزه تحصیلی دانش‌آموزان تیزهوش و رابطه بین این سطوح و درک مدرسه از طریق استعاره می‌باشد. هدف از پژوهش مقایسه و تجزیه‌وتحلیل انگیزه تحصیلی دانش‌آموزان تیزهوش و ادراک استعاری آن‌ها از مدرسه می‌باشد. در این زمینه، شولز[5] و هردن[6] (2015) نظریه دستاورد هدف[7] را ارائه کرد که اهداف دستیابی را به دو دسته عمده تقسیم می‌کرد، یعنی تسلط و عملکرد اهداف. اهداف تسلط به ارزش ذاتی یادگیری مرتبط است. انگیزه درونی” انگیزه‌ای است برای درگیر کردن فعالیت جهت لذت و رضایت به دست آمده از آن”. بنابراین، دو سؤال اصلی از مطالعه متشکل هستند از:

1. سطح انگیزه تحصیلی دانش‌آموزان تیزهوش در مقاطع راهنمایی چیست؟
2. آیا روابط بین سطح انگیزه تحصیلی دانش‌آموزان تیزهوش و درک استعاری آن‌ها از مدرسه وجود دارد؟

مرور ادبیات

اولین تلاش سیستماتیک برای توضیح تیزهوشان در سال 1921 با مطالعات ژنتیکی لوئیس ترمن[8] از نبوغ (ترمن، 1922) آغاز شد. این کار یک جهت برای محققان، پزشکان بهداشت روان، و مربیان ارائه کرد. از آن زمان، بسیاری از مفاهیم دیگر تیزهوشان (استرنبرگ و دیویدسون، 1986، 2005) توسعه یافته‌اند. محققان با اشاره به آسیب‌پذیری آن‌ها به‌عنوان ذات تیزهوشی آن‌ها، پیشنهاد کردند که آن‌ها به برنامه‌های مخصوص ، پشتیبانی اجتماعی و درک مستمر نیاز دارند (کالاردزولگیت[9] 2003، فونسکا[10] 2011، سیسک[11] 2009).

برخی از سوءتفاهم‌ها وجود دارد که می‌تواند به‌عنوان دلایل بی‌توجهی به آموزش‌وپرورش دانش‌آموزان تیزهوش برشمرد. برخی از آن‌ها نیاز به پشتیبانی اضافی ندارند چراکه آن‌ها در حال حاضر ظرفیت بالایی دارند، و اینکه آن‌ها می‌توانند یک راه برای خود در هر محیط و محیط مختلف آموزشی جهت بهبود خود پیدا کنند. از آنجا که تیزهوش بودن یک طبقه نخبه را در افکار عموم ایجاد کرده است، برخی مشکلات در جامعه را پدید آورده است ( یمن 22013). بنابراین، توصیف تیزهوشی به‌عنوان شناختی بالاتر از میانگین، کافی نیست. این واژه همچنین ویژگی‌های اجتماعی، احساسی و شخصیتی را پوشش می‌دهد که باید در نظر گرفته شوند. همچنین این یک واقعیت است که کودکان تیزهوش و نوجوانان با مشکلات سازگاری عاطفی و اجتماعی بیشتر از حد انتظار روبرو هستند (اوزبی و پالانجی 2011). این ممکن است به خاطر این واقعیت باشد که افراد تیزهوش که سطوح مختلف رشد در حوزه‌های توسعه را ارائه می‌کنند، جهان را به‌عنوان یک کل درک می‌کنند. آن‌ها رویدادهای که در اطراف آن‌ها رخ می‌دهد را درونی می‌کنند و گاهی اوقات مشکل در تمیز دادن اینکه چه اتفاقی رخ داده و آنچه آرزو شده است دارند. آن‌ها زمانی که با ناامیدی روبرو می‌شوند بسیار احساس ناراحتی می‌کنند و برای آن‌ها درک و فهم بی‌عدالتی آسان نیست. این کودکان ممکن است احساس بیگانگی و تنهایی در یک کلاس درس کنند و توسط همسالان خود اشتباه فهمیده شوند. علاوه بر این، کودکان تیزهوش گاهی اوقات مشکل درک توسط بزرگ‌سالان را تجربه می‌کنند که به هر دو صورت، ارزش، و پاداش دادن به استعدادهای کودکان تیزهوش و همچنین تمسخر کودک و یا شاید باعث می‌شود کودک مطابق با قالب عادی‌تر رفتار کند (دلیزلی[12] 1992). وب[13] (1994) نشان داد که برخی از دلایل داخلی و خارجی پشت این نوع از چالش‌هایی که کودکان تیزهوش با آن‌ها روبه‌رو هستند وجود دارد. همچنین ادعا شده است که توسعه ناهمگام شده، روابط باهمسالان، انتقاد شخصی بیش از حد، چند پتانسیلی در حوزه‌هایی که کودکان تیزهوش بیشتر مشکل تجربه می‌کنند (ویتمور[14]، 1980؛ آدرهوت-الیوت[15]، 1989). نیهارت[16] و همکاران (2002) اعلام کرد که نقطه خطرناک مهم در مورد توسعه اجتماعی و عاطفی دانش‌آموزان تیزهوش وجود دارد. این نقاط عبارت‌اند از مشکلات ناشی از عدم موفقیت تحصیلی و توسعه ناهمگام در مقایسه باهمسالان خود، ناتوانی در یادگیری و واکنش‌های روانی به سطح پایین موفقیت برای پتانسیل و کمال، اختلال کمبود توجه و بیش فعالی آن‌ها (رایس[17] و رنزولی[18] 2004).

کلین[19] و وب (1992) پیشنهاد کرند که مسائلی مانند فرهنگ و هنجارهای مدرسه، انتظارات دیگران و روابط باهمسالان می‌تواند به‌عنوان دلایل مشکلات خارجی که دانش‌آموزان تیزهوش با آن‌ها مواجه می‌شوند برشمرد. بچه‌های تیزهوش به‌عنوان شناختی بالاتر از همسالان خود توصیف می‌شوند و درنتیجه محیط‌های مختلف آموزشی برای آن‌ها لازم است. هالستد[20] (1994) اظهار داشت که بچه‌ها تیزهوش نیز ممکن است به دلیل علاقه خود در بسیاری از حوزه‌ها نیاز به گروه همسالان متفاوت داشته باشند. آن‌ها همچنین به دلیل سطح پیشرفته خود می‌توانند روابط خوبی با بزرگ‌سالان ایجاد کنند (وب 1994). همه این عوامل ممکن است بر درک آن‌ها از مدرسه که در آن، آن‌ها باهمسالان خود هستند تأثیر بگذارد.

به منظور پیدا کردن نوع چالش‌های که والدین بچه‌های تیزهوش با آن‌ها روبرو می‌شوند ، یک مطالعه با والدین که فرزندان آن‌ها در مرکز هنر و علم[21] (SAC) حضور دارند انجام شد. این مراکز، مؤسسات عمومی برای دانش‌آموزانی که به‌عنوان تیزهوش و بااستعداد شناسایی شده‌اند می‌باشند و تحت پوشش وزارت آموزش‌وپرورش ملی در ترکیه اداره می‌شود. نتایج این مطالعه نشان داد بزرگ‌ترین چالشی که والدین با بچه‌های خود تجربه می‌کنند درزمینه‌هایی از قبیل صفات شخصی، عادات مطالعه، مهارت‌های ارتباطی و آموزش‌وپرورش رسمی می‌باشند. همچنین والدین اظهار کردند که هیچ هدایت مناسب در مورد استعداد فرزندان خود و علایقشان در آموزش‌وپرورش رسمی وجود ندارد (کاراکوس[22]، 2010).

دانش‌آموزان تیزهوش به یک برنامه آموزشی متفاوت به‌جای یک برنامه آموزشی استاندارد در آموزش‌وپرورش رسمی نیاز دارند (پاسو 1988). برنامه‌های آموزشی در مدارس با توجه به سطح متوسط آماده شده است. بنابراین، این برنامه قادر به پاسخگویی به نیازهای دانش‌آموزان که بالاتر و پایین‌تر از میانگین (MEB، 2001) هستند نمی‌باشد. SAC مؤسساتی برای دانش‌آموزان تیزهوش هستند که در آن کلاس‌های درس با توجه به سطح و نیازهای رشد و نمو آن‌ها راه‌اندازی شده است. بنابراین، درک آن‌ها از این مراکز بینش مهمی در مورد چگونگی احساس آن‌ها در این محیط فراهم می‌کند. کونت[23] و تورتوپ[24] (2013) یک تحقیق به منظور بررسی ادراکات استعاری دانش‌آموزان تیزهوش از Sac ها در ترکیه انجام دادند. نتایج نشان داد که استعاره دانش‌آموزان کاملاً مثبت بود، که هم راستا با هدف ایجاد این مراکز بود. در مطالعه دیگر انجام شده توسط (آلتون 2010) کمال‌گرایی دانش‌آموزان تیزهوش، انگیزه مدرسه، سبک‌های یادگیری و پیشرفت تحصیلی مورد بررسی قرار گرفت. علاوه بر این، دانش‌آموزان تیزهوش و غیر تیزهوش بر اساس این متغیرها مقایسه شدند. نتایج نشان داد که دانش‌آموزان غیر تیزهوش به‌طور قابل توجهی بالاتر از دانش‌آموزان تیزهوش ازنظر کمال‌گرایی مثبت و منفی، انگیزه تحصیلی و نوع سبک یادگیری هستند. با توجه به سطح کلاسی آن‌ها، دانش‌آموزان کلاس ششم نمره بالاتر در مقیاس انگیزه تحصیلی نسبت به دانش‌آموزان کلاس هفتم و هشت کسب کردند. گری[25] و همکاران (2000) نیز انگیزه تحصیلی دانش‌آموزان تیزهوش را بررسی کردند و دریافتند که سطح انگیزشی آن‌ها ناکافی می‌باشد.

روش‌شناسی:  طراحی تحقیق

این مطالعه با هدف تعیین سطح انگیزه دانش‌آموزان تیزهوش و رابطه بین سطح انگیزه آن‌ها و درک مدرسه آن‌ها انجام گرفته است. برای این منظور، این مطالعه با روش طرح پژوهش ترکیبی با استفاده از روش‌های کمی و کیفی به‌صورت باهم انجام شد. طرح دارای مرحله اکتشافی، داده‌های کمی، تجزیه‌وتحلیل کیفی، و استنتاج می‌باشد که توسط تشکری و تدلی[26] (1998) پیشنهاد گردید. روش‌های پژوهشی ترکیبی از روش‌های کمی و کیفی در مطالعه مشابه استفاده می‌کنند که به‌طور فزاینده‌ای در حال تبدیل شدن به یک رویکرد محبوب در بسیاری از رشته‌ها مانند علوم جامعه‌شناسی، روانشناسی، آموزش و بهداشت است. این زمینه‌ها یک پژوهش کمی و کیفی جامع را پیشنهاد می‌کنند (گرین[27] و همکاران 1989، تشکری و تدلی 2003، اوکتین[28] 2009). گرین و همکاران (1989) روش طرح‌های تحقیقاتی ترکیبی را تعریف کردند به‌صورتی که شامل حداقل یک روش کمی (طراحی شده برای جمع‌آوری اعداد) و یک روش کیفی (طراحی شده برای جمع‌آوری کلمات) می‌باشد. تشکری و تدلی (2003) به مطالعات روش ترکیبی به‌عنوان روش‌هایی که نگرش‌های کمی و کیفی را جهت روش‌شناسی یک تحقیق ترکیب می‌کنند اشاره کردند. برای جانسون و اونوگبوزی[29] (2004)، روش پژوهش ترکیبی کلاسی از تحقیقاتی بود که در آن محقق تکنیک‌های کمی و کیفی تحقیق، روش‌ها، مفاهیم و یا زبان را برای یک مطالعه واحد مخلوط و یا ترکیب می‌کند. دلیل استفاده از روش‌های کمی و کیفی به‌صورت ترکیبی این است که ممکن است درک بهتری از مشکلات تحقیق و پدیده‌های پیچیده را نسبت به روش تنها ارائه کند (کرسول و کلارک[30]، 2007). بالسی (2011) بیان می‌کند که مطالعاتی که از روش‌های ترکیبی استفاده می‌کنند ازنظر ارزیابی سؤال‌های پژوهش به‌طور عمیق و جلوگیری از فرار داده‌ها نسبت به پژوهش که فقط از یک روش استفاده می‌کنند، قوی‌تر و مناسب‌تر هستند. همچنین ادعا شده است که روش ترکیبی اجازه می‌دهد تا یک مطالعه جامع‌تر از مسئله پژوهش انجام شود و اعتبار و پایایی تحقیق را افزایش می‌دهد (ییلدیریم و شیمشک[31] 2005، کرسول2013). جانسون و اونوگبوزی (2004) بیان کردند که طرح تحقیق روش ترکیبی درزمینهٔ های مقیاس، توسعه و بهبود پرسشنامه و سایر ابزار جمع‌آوری داده‌ها، توسعه، مطالعات اجرا و ارزیابی، تائید و اعتبار داده، بررسی جنبه‌های مختلف موضوع مرتبط، کشف پدیده‌های پیچیده از دیدگاه‌های مختلف و آزمایش یافته‌های به دست آمده. قابل استفاده می‌باشند.

تعریف ارائه شده توسط پلانو کلارک[32] (2005) در مطالعه حاضر بکار گرفته شده است: روش پژوهش ترکیبی تحقیقی است که داده‌ها کمی و کیفی جمع‌آوری شده را ترکیب و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در یک مطالعه واحد را انجام می‌دهد. هدف از پژوهش به دست آوردن درک عمیق‌تر در مورد سطح انگیزه دانش‌آموزان تیزهوش و درک مدرسه آن‌ها می‌باشد. با توجه به مشکلات پژوهش، مطالعه دارای دو مرحله در روش‌شناسی تحقیق ترکیبی می‌باشد.

جدول 1: توزیع دانش آموزان بر اساس متغیر نمره و جنسیت

فاز کمی

در این مرحله، داده‌های کمی با کمک مقیاس انگیزه تحصیلی[33](SMS) به دست آمد. مقیاس مورد استفاده در این مطالعه توسط یاووز[34] (2006) در ترکیه برای اندازه‌گیری انگیزه تحصیلی دانش‌آموزان در سطح مدارس راهنمایی توسعه داده شد. این مقیاس از 34 آیتم تشکیل شده است و یک عامل را اندازه می‌گیرد. حداقل نمره که می‌توان از مقیاس کسب کرد34 است در حالی که حداکثر نمره 170 می‌باشد و امتیاز بالا نشان می‌دهد که انگیزه تحصیل بالاتر است. نتیجه تجزیه‌وتحلیل قابلیت اطمینان SMS، ضریب سازگاری درونی آلفای استاندارد را 0٫90 دریافت. دیگر تجزیه‌وتحلیل قابلیت اطمینان نشان داد که دو نیمه اطمینان برابر r = 0.81 و نیم ضریب قابلیت اطمینان 0٫89 می‌باشد. در حوزه تجزیه‌وتحلیل اعتبار مقیاس، نمره دانش‌آموزان دروس ترکیه، ریاضیات، انگلیسی، مطالعات اجتماعی و علوم با امتیاز آن‌ها از مقیاس انگیزه تحصیلی مقایسه شد.

علاوه بر این، متغیرهایی مانند جنسیت دانش‌آموزان، سطح تحصیلات والدین و تعداد خواهران و برادران نیز از نقطه‌نظر تأثیر آن‌ها بر انگیزه تحصیلی مورد بررسی قرار گرفت.

جمعیت و نمونه‌گیری

در پژوهش، ابتدا دانش‌آموزان مقاطع 5،6،7و 8 SMS دهی شدند. نمونه پژوهش شامل 96 دانش‌آموزان مدارس راهنمایی تیزهوشان که در یک برنامه غنی در بگکیلر اندرون[35] مرکز کودکان تیزهوش در استانبول، ترکیه شرکت کرده بودند می‌باشد. توزیع دانش‌آموزان توسط متغیر جنسیت و مقطع کلاسی در جدول 1 آورده شده است.

نمونه با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند انجام شده است. نمونه‌گیری هدفمند به‌صورت نمونه‌گیری بر اساس دانش در مورد ویژگی‌های جمعیت و هدف از مطالعه تعریف می‌شود. در این روش، محققان یک زیر گروه که ارائه کننده جمعیت به‌عنوان یک نمونه از مطالعه را انتخاب می‌کنند (کونچ-شاون[36] 2012). علاوه بر این، نمونه یک نمونه مناسب است. با توجه به دشواری رسیدن به یک گروه از دانش‌آموزان تیزهوش، عوامل مختلفی وجود دارد که کار با این گروه را ترجیح پذیرتر می‌کند، از آنجا که این کودکان در حال حاضر از پیش شناسایی شده‌اند و در یک مرکز خاص آموزش‌ها را دریافت و یکی از محققان این مطالعه در این مرکز به‌عنوان یک مشاور کار می‌کند. به همین دلیل است که نمونه به‌راحتی در دسترس است. چهار دانش‌آموز که آن روز به مرکز نمی‌آمدند و پنج دانش‌آموزی که در طرح پایلوت شرکت نکرده بودند شامل نمونه نمی‌شود. به استثنای این دانش‌آموزان، نمونه پژوهش شامل 96 دانش‌آموز تیزهوش می‌باشد.

تحلیل داده

داده‌های کمی به دست آمده با استفاده از نرم‌افزار آمار SPSS 21مورد بررسی قرار گرفت و فرآیند تکنیک‌های تحلیل محتوایی برای داده‌های کیفی استفاده شده است.

مراحل جمع‌آوری داده‌های کمی به شرح زیر است: دو معلم که در مرکز کودکان تیزهوش اندرون از ترکیه کار می‌کنند و شعبه مشاوره کار مقیاس انگیزه تحصیلی را ازنظر مناسب بودن برای کودکان مورد بررسی قرار می‌دهد. سپس، به‌عنوان یک طرح پایلوت، مقیاس انگیزه تحصیلی بر روی 5 دانش‌آموزی که در این مطالعه شرکت نکرده بودند در تاریخ 05/04/2014 به منظور تست فهم و کاربرد مقیاس و زمان کارکرد بکار گرفته شد. مشاهده شد که مقیاس را می‌توان در 45 دقیقه اعمال کرد. این مطالعه در 05/04/2014 در مرکز کودکان تیزهوش اندرون در دو جلسه انجام شد. در یک جلسه، داده‌های کمی (مقیاس انگیزه تحصیلی) جمع‌آوری شد و در جلسه دوم داده‌های کیفی (استعاره در مورد مدرسه) جمع‌آوری شد. قبل از جمع‌آوری داده‌ها، به دانش‌آموزان در مورد موضوع، محتوا و اهمیت مطالعه اطلاع رسانی شد. همچنین به آن‌ها گفته شد که مشارکت داوطلبانه می‌باشد. همه دانش‌آموزان برای شرکت به‌صورت داوطلبانه و جمع‌آوری داده‌ها توسط مشاور مرکز مورد پرسش قرار گرفتند. دانش‌آموزان خواسته شد تا یک کد به‌جای نام خود بنویسند و آن را برای استفاده در جلسه دوم نیز فراموش نکنند. چهار دانش‌آموز که آن روز به مرکز نمی‌آمدند و پنج دانش‌آموزی که در طرح پایلوت شرکت نمی‌کردند شامل طرح نمی‌باشند. به استثنای این دانش‌آموزان، نمونه پژوهش شامل 96 دانش‌آموزان تیزهوش است. داده‌های کمی به دست آمده با استفاده از نرم‌افزار آمار SPSS 21مورد بررسی قرار گرفت و فرآیند تکنیک‌های تحلیل محتوایی برای داده‌های کیفی استفاده شده است.

فاز کیفی

به منظور تعیین اینکه آیا یک رابطه بین سطح انگیزه تحصیلی دانش‌آموزان تیزهوش راهنمایی و درک آن‌ها از مدرسه وجود دارد، روش استعاره استفاده شده است. دانش‌آموزان درک خود را از مدرسه از طریق استعاره نشان دادند. استعاره به‌صورت توضیح یک ناشناخته با استفاده از شناخته‌ها و روشن ساختن یک پدیده با استفاده از شباهت‌ها تعریف می‌شود (بالجی[37] 2003). هنگامی که یک پدیده استعاری توصیف شده است، شامل یک مقایسه یا شباهت بین دو یا چندشی می‌باشد. به این ترتیب به توصیف کننده اجازه می‌دهد تا افراد به جنبه‌های خاصی از پدیده تأکید کنند و درک بهتری فراهم می‌کند (شیشمن[38] 2002). استعاره در پژوهش‌های کیفی برای توصیف یک وضعیت و سرعت بخشیدن و بهبود فرآیند مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنگامی که استعاره برای توضیحات استفاده می‌شود، تصویر وضعیت، واقعیت یا پدیده آن را به تصویر می‌کشد (ییلدریم و سیمشک 2005).

گروه تحقیق

گروه مورد مطالعه و توزیع دانش‌آموزان توسط متغیر جنسیت و مقطع کلاسی در جدول داده شده است. از هر دانش‌آموز خواسته شده تا جمله “مدرسه است … چراکه…”. کلمات “مانند” و به دلیل “آماده شد تا شباهت بین استعاره انتخاب شده و دلیل و راه فکر دانش‌آموز را در حالی که استعاره را تشکیل می‌دهند را نشان دهد.

اطلاعات کیفی از طریق استعاره در مورد مدرسه در جلسه دوم در مرکز کودکان تیزهوش در اندرون به دست آمده بود، در 04/05/2014، پس از جلسه جمع‌آوری داده‌ها کمی به دست آمد.در مرحله اول، محققان به اطلاع رسانی دانش‌آموزان در مورد فرایند شکل‌گیری استعاره و 15 دقیقه ارائه نیاز داشتند. محققان می‌خواستند تا مطمئن شوند که دانش‌آموزان می‌دانند که چه چیزی برای اجرای استعاره مربوطه نیاز هست. در ارائه، برخی از نمونه استعاره در مورد مسائل مشابه در ادبیات موضوع داده شد. به‌عنوان مثال، جمله “بیمارستان است … چون …” به‌عنوان نمونه استعاره استفاده شد. پس از خلاصه کوتاه، جمله «مدرسه است … به دلیل …” نوشته شده ، به دانش‌آموزان داده شد و از آن‌ها خواسته شد تا از کدهای که در جلسه قبلی برای مجموعه داده‌های کمی استفاده کرده بودند استفاده کنند.

دانش‌آموزان در این جلسه همان‌هایی هستند که در جلسه کمی شرکت کردند و آن‌ها جملات را تشکیل دادند و محققان در مرحله بعدی آن‌ها را جمع‌آوری کردند.

اطلاعات به دست آمده از طریق استعاره، از طریق بررسی استعاره نمرات دانش‌آموزانی که انگیزه تحصیلی آن‌ها +1SD و بالاتر و -1SDو پایین‌تر بود را مورد تحلیل قرار داد. بنابراین، پس از محاسبه نمرات انگیزه تحصیلی، استعاره مورد بررسی قرار گرفت و استعاره دانش‌آموزانی که نمره انگیزه تحصیلی آن‌ها بین+1SD و -1SD بود خارج شدند. استعاره کسانی که نمره انگیزه تحصیلی آن‌ها +1SD و بالاتر و -1SD و پایین‌تر بود در لیست قرار گرفتند. استعاره‌ها بر اساس دلایل منطقی گروه‌بندی شدند و در سه دسته اصلی که استعاره مثبت، استعاره منفی و استعاره خنثی هستند جمع‌آوری شد. به منظور اطمینان از قابلیت اطمینان مرحله دوم و سوم و به منظور بررسی اینکه آیا استعاره‌ها تعلق به دسته‌های نشان داده شده هستند، نظر کارشناس خواسته شده بود و از پنج متخصص مشاوره گرفته شد. با توجه به فرمول‌های مایلز و هوبرمن (1994) فرآیند 90% قابل اعتماد بود.

جدول 2٫ مقادیر آمار توصیفی از مقیاس انگیزه تحصیلی

نتایج

یافته‌ها در مورد سطوح انگیزه دانش‌آموزان تیزهوش در سطح راهنمایی و درک آنان از مدرسه با کمک تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از طریق SMS و استعاره به دست آمده است. در تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، داده‌های کمی و کیفی باهم در یک خط با طراحی موازی همگرا در نظر گرفته شدند. نمرات دانش‌آموزان از SMS و استعاره اعلامی آن‌ها در جداول زیر نشان داده شده است.

ارزش آماری توصیفی SMS در جدول 2داده شده است. در جدول 2، میانگین یافته‌ها 116٫16 می‌باشد، در حالی که انحراف استاندارد 25٫542 است. مشاهده می‌شود که میانگین در محدوده پارامتر جامعه در سطح 95% می‌باشد. علاوه بر این، مقدار بالای انحراف استاندارد نشان می‌دهد که نمونه ازنظر انگیزه تحصیلی دارای ساختار ناهمگن است.

بررسیSMS بر اساس انحراف استاندارد در جدول 3 آورده شده است. این مطالعه بر روی مقایسه دو گروه که دانش‌آموزانی که نمرات آن‌ها پایین‌تر از +1SD و بالاتر از -1SD است می‌باشد. نمره انگیزه تحصیلی دانش‌آموزانی که بین -1SD و +1SD می‌باشد تجزیه‌وتحلیل نشده است. همان‌طور که در جدول 3 نشان داده شد، 53 دانش‌آموزانی نمره انگیزه تحصیلی‌شان بین -1SD و +1SD قرار می‌گیرد، 23 دانش‌آموزش بالای +1SD و 20 دانش‌آموز پایین -1SD قرار می‌گیرند.

درک استعاری مدرسه دانش‌آموزان تیزهوش

با توجه به اطلاعات به دست آمده، دسته استعاره تشکیل شده در جدول 4 ارائه شده است. زمانی که جدول 4 مورد بررسی قرار شد، دیده شد که دانش‌آموزانی که نمره انگیزه تحصیلی آن‌ها +1SD و بالاتر می‌باشد، بیشتر استعاره مثبت در مورد مدرسه بیان می‌کنند در حالی که تعداد کمی دانش‌آموزان استعاره منفی اعلام و تنها یک دانش‌آموز استعاره خنثی بیان کرد. همچنین دیده شد که دانش‌آموزانی که نمرات انگیزه تحصیلی آن‌ها -1SD و پایین‌تر بود، عمدتاً استعاره منفی در مورد مدرسه بیان نمودند در حالی که چند دانش‌آموزان استعاره مثبت بیان و تنها دو دانش‌آموزان استعاره خنثی بیان کرند.

استعاره دانش‌آموزانی که نمرات انگیزه تحصیلی آن‌ها +1SD و بالاتر می‌باشد در جدول 5 داده شده است. بسیاری از این استعاره‌ها در این دسته مثبت هستند:

“مدرسه مثل خانواده من است چون من احساس شادی و صلح می‌کنم.” (S 6).
“مدرسه مانند ترافیک است زیرا جریان بدون توقف از اطلاعات وجود دارد.” (S 11).
“مدرسه مانند یک شکلات است چراکه شما هنگان خوردن آن از خود لذت می‌برید.” (S 40). “مدرسه مانند یک جاده است به دلیل آن به شما اجازه می‌دهد در راه که آینده شمار را تعیین می‌کند پیشرفت کنید.» (S 42).
“مدرسه مانند یک جارو است به دلیل آن که اشتباه‌های شما را پاک می‌کند و آن‌هایی که درست هستند را به شما می‌دهد.” (S 8).
“مدرسه مانند یک خط کش است به دلیل آن که به شما اجازه می‌دهد تا زندگی خود را به درستی بسازید.” (S 28).

چند نمونه از استعاره منفی و خنثی عبارت‌اند از:

“مدرسه مانند یک زندان است چراکه ما آن گیر کرده‌ایم در هفت کلاس.» (S 4). “مدرسه مانند یک خانه است چراکه ما ساعت‌ها در آن اقامت داریم.” (S 15).

“خانه ” استعاره‌ای است که در هر دو دسته مثبت و خنثی با توجه به توضیح پس از “چراکه” تعیین می‌شود. اگر توضیحات پس از “چراکه..” باشد” چراکه آن مانند خانه امن است ” (S 2)، ” چراکه دوستان من خانواده من هستند(S 12″ آن‌ها تحت استعاره مثبت قرار داده می‌شوند. اگر مفاهیم پس از “چراکه…” مانند ” چراکه ما بیشتر روزهایمان را آنجا صرف می‌کنیم ” (S 3)، ” چراکه ما بیشتر زمان‌هایمان را آنجا صرف می‌کنیم ” (S 14)، ” چراکه ما ساعت‌های بیشتری در مدرسه می‌گذرانیم نسبت به خانه “(S 17)، پس آن‌ها باید تحت رده خنثی قرار داده شده است به خاطر اینکه معنای آن‌ها ممکن است به هر دو احساس مثبت و منفی مربوط کند.

استعاره دانش‌آموزانی که نمرات انگیزه تحصیلی آن‌ها -1SD و پایین‌تر می‌باشد در جدول 6 داده شده است. برخی از استعاره‌ها در این دسته عبارت‌اند از:

“مدرسه مانند یک زندان است زیرا آن‌ها از ما انتظار دارند تا در یک اتاق کوچک مانند یک مجسمه بنشینیم و ساعت‌ها بدون گفتن کلمه‌ای بنشینیم و آن‌ها ما را به خاطر موضوعاتی که نمی‌دانیم تحقیر کنند.» (S 43).

“مدرسه مانند روز قیامت زیرا همیشه پرسش‌ها و امتحانات وجود دارند.” (S 31).
“مدرسه است مانند یک لیمو است به دلیل آن که اشتهاآور به نظر می‌رسد اما هنگامی که شما آن را مزه می‌کنید پشیمان می‌شوید.» (S 25).
“مدرسه مانند یک زمین مشق شب است به دلیل مقدار زیادی از تکالیف که وجود دارد.» (S 26).
“مدرسه مانند یک فلفل است چراکه معلمان همیشه ما را دچار مشکل می‌سازند.” (S 38). “مدرسه مانند یک نوشابه است، چراکه اوایلش سرحال آور است اما اواخرش کسل کننده.” (S 41).

چند نمونه از استعاره منفی و خنثی عبارت‌اند از:

“مدرسه است مانند یک کتاب است چراکه ما هر روز که به مدرسه می‌رویم اطلاعات جدیدی یاد می‌گیریم مانند هرصفحه از کتاب.” (S 30).
“مدرسه مانند یک خانه است چراکه ما بیش از آن در آن اقامت داریم.” (S 18).

جدول 3٫ بررسی مقیاس انگیزه تحصیلی بر اساس انحراف استاندارد

جدول 4٫ دسته های استعاره

جدول 5٫ استعاره دانش آموزانی که انگیزه تحصیلی آنها +1SD و بالاتر است

جدول 6٫ استعاره دانش آموزانی که انگیزه تحصیلی آنها -1SD و پایینتر است

بحث

پژوهش حاضر با هدف تجزیه‌وتحلیل سطح انگیزه تحصیلی دانش‌آموزان تیزهوش و درک استعاری آن‌ها از مدرسه انجام گرفته است. از نتایج روشن است که دانش‌آموزان با نمره انگیزشی بالا بط.ر عمده استعاره‌های مثبت را بیان می‌کنند در حالی که دانش‌آموزان با نمره انگیزشی پایین اکثراً استعاره‌های منفی بیان می‌کنند. یب[39] (2003 )بیان می‌کند که استعاره برای توضیح کل ناکافی می‌باشد چراکه اطلاعات کمی ارائه می‌کند. حتی اگر استعاره دیدگاه قوی در مورد پدیده، ارائه کند، آن‌ها پدیده واقعی نیست و بنابراین استعاره‌های بیشتری برای جبران آن باید بکار گرفته شوند (شابان[40] 2008).

دانش‌آموزان تیزهوش با دیدگاه‌های منفی خود را از مدرسه از طریق استعاره‌هایی مانند “لیمو”، “فلفل” و “زندان” بیان کردند. در حالی که برخی از دانش‌آموزان احساسات خنثی در مورد مدرسه به اشتراک گذاشته و آن‌ها را با استعاره‌هایی مانند “زندگی” و “کلاس درس” بیان کردند، استعاره‌هایی مانند “آسمان”، “شکلات” و “جشنواره” نمونه‌هایی از ادراکات مثبت آن‌ها از مدرسه می‌باشد. زمانی که استعاره منفی مورد بررسی قرار می‌گیرد، دیده می‌شود که “زندان” استعاره بیشتر مورد استفاده شده توسط دانش‌آموزان است. این نتیجه هم‌راستا با مطالعه اینبار[41] (1996) و آکایا[42] (2012) می‌باشد. در هر دو مطالعه که به تجزیه‌وتحلیل برداشت استعاری دانش‌آموزان راهنمایی از مدرسه پرداخته‌اند، مشخص شد که بسیاری از دانش‌آموزان استعاره “زندان” را به منظور توصیف مدرسه.مورد استفاده قرار می‌دهند. در مطالعه دیگری که توسط شابان (2011) انجام شد، نتیجه گرفته شد که اکثریت استعاره دانش‌آموزان تحت “مدرسه به‌عنوان نظم و انضباط و مرکز کنترل” عنوان شده است. بالچی (1999) ادعا کرد که مدارس دارای یک فضای منظم و استبدادی بر اساس پژوهش که در آن برداشت استعاری دانش‌آموزان، معلمان و پدر و مادر از مدرسه مورد بررسی قرار گرفت.

زمانی که استعاره مثبت مورد بررسی قرار گرفت، دیده می‌شود که “خانه” و “خانواده” استعاره بیشتر مورد استفاده توسط دانش‌آموزان هستند. این استعاره نشان داد که دانش‌آموزان مدرسه را به‌عنوان یک محل محافظ، امن و صلح‌آمیز درک کرده‌اند. این یافته‌ها با مطالعات انجام شده توسط بالچی (1999) و سریت[43] (2006) که در آن مدرسه به‌عنوان یک خانواده توسط دانش‌آموزان درک شده بود، به‌صورت موازی می‌باشد. علاوه بر این،آی دوغدو[44] (2008) اشاره کرد که دانش‌آموزان استعاره “والدین” مورد را برای توصیف مدرسه استفاده می‌کنند و درنتیجه مدرسه به‌عنوان یک محل حفاظتی و صلح‌آمیز محسوب می‌شود.

این مطالعه شامل دانش‌آموزان چهار سطح قطع راهنمایی می‌باشد و مشخص شد که نمره انگیزه تحصیلی بر اساس سطح کلاس متفاوت است؛ با افزایش سطح کلاس‌ها نمره انگیزه کمتر می‌شود. این نتیجه هم راستا با مطالعه که در آن کمال‌گرایی دانش‌آموزان تیزهوش، انگیزه تحصیلی، سبک یادگیری و دستاوردهای علمی آن‌ها توسط آلتون[45] (2010) مورد بررسی قرار گرفت، می‌باشد. فیلیپس و لیندسی[46] (2006) اظهار داشتند که برای دانش‌آموزان نوجوانان در مقطع راهنمایی روابط با همسالان و به دست آوردن پذیرش اجتماعی در اولویت قرار می‌گیرد و درنتیجه انگیزه تحصیلی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

کولانگلو و دیویس[47] (2003) اشاره کردند که عواملی وجود دارد که تأثیر منفی بر انگیزه تحصیلی دانش‌آموزان تیزهوش می‌گذارند. به خصوص ساختار آموزش‌وپرورش رسمی و محتوای دوره‌ها می‌تواند به‌عنوان عوامل برجسته محسوب شود. از آنجا که برنامه آموزش‌وپرورش در مدرسه ناکارآمد و برای رسیدن به سطح رشد و نمو آن‌ها نامناسب است، این وضعیت باعث می‌شود آن‌ها در مدرسه احساس بی‌حوصلگی کنند و درک مدرسه آن‌ها را به‌صورت منفی تحت تأثیر قرار دهد. در همان زمان، دانش‌آموزان تیزهوش به‌طور کلی نیاز به فعالیت‌های فوق‌برنامه به منظور تحقق توانایی‌های بالقوه خود دارند (لوبینسکی[48]، 2003).

نتیجه‌گیری و پیشنهادات

در این مطالعه، روش پژوهش ترکیبی به بررسی ارتباط بین سطح انگیزه دانش‌آموزان تیزهوش و درک دانش‌آموزان از مدرسه می‌پردازد. جهت به راه انداختن برخی از مقایسه‌ها و ایجاد مطالعات و پروژه‌های جامع در این زمینه، این پژوهش از اهمیت بالایی برای پوشش آموزش تیزهوشان برخوردار است. به این ترتیب در طرح توضیحی، اطلاعات کمی و کیفی در دو مرحله، با داده‌های کمی در مرحله اول، سطح انگیزه شرکت‌کنندگان تعیین و برای مرحله کیفی که به دنبال آن است جمع‌آوری می‌شود. نتایج حاصل از فازها نشان می‌دهد که سطح انگیزه دانش‌آموزان با درک آنان از مدرسه ارتباط مثبت دارد. از آنجا که کودکان تیزهوش اهمیت حیاتی برای جامعه و کشور دارند، آماده‌سازی یک برنامه آموزش دقیق‌تر با توجه درک آن‌ها از مدرسه بسیار حیاتی است. انگیزه، عدم انگیزه[49] و بی‌انگیزگی[50] نقش مهمی در ایجاد درک از مدرسه بازی می‌کنند. بی‌انگیزگی‌شان دهنده عدم وجود انگیزه است زیرا چنین رفتارهای فاقد التفاتی، انرژی، و پشتکار هستند (رایان و دسی،[51] 2000). هنگامی که یک شخص انگیزه دار می‌شود، او باور ندارد که یک رابطه بین رفتارهای او و نتایجی وجود دارد، درنتیجه ایجاد یک حس بی‌تفاوتی یا درماندگی می‌کند (دسی و ریان، 1980). بنابراین، دانش‌آموزانی با دیدگاه‌های منفی در مورد مدرسه تشکیل می‌دهد. کودکان تیزهوش با برخی از چالش‌ها در زندگی علمی خود به دلیل عوامل مانند دلایل احساسی، گروه همسالان، عدم برنامه آموزش مناسب و ناتوانی‌های یادگیری ناشناس روبرو هستند. این یک خطر برای دانش‌آموزان تیزهوش که پایین‌تر از پتانسیل خود کار انجام می‌دهند است و از آن‌ها نمی‌توان انتظار داشت که کار را خودبه‌خود انجام دهند. جهت پیدا کردن دلایل افت تیزهوشان و از بین بردن آن‌ها، مطالعات جدید باید انجام گیرد ازجمله دیدگاه‌های والدین، معلمان و دانش‌آموزان باهم و راه‌حل‌ها باید بر اساس یافته‌های پژوهش باشند. احساسات منفی نسبت به مدرسه همچنین باعث بی‌انگیزگی و عدم انگیزه می‌شود. بنابراین، انگیزه تحصیلی باید در هر دو گروه دانش‌آموزان تیزهوش و غیر تیزهوش برای یک پژوهش تطبیقی موردمطالعه قرار گیرد.

[1] Gagne

[2] Sternberg

[3] Davidson

[4] Bigili

[5] Schulze

[6] Heerden

[7] Achievement Goal Theory

[8]Lewis Terman

[9] Callard-Szulgit

[10] Fonesca

[11] Sisk

[12] Delisle

[13] Webb

[14] Whitmore

[15] Adderholt-Elliot

[16] Neihart

[17] Reis

[18] Renzulli

[19] Kleine

[20] Halstead

[21] Science and Art Center

[22] Karakus

[23] Kunt

[24] Tortop

[25] Gari

[26] Tashakkori and Teddlie

[27] Greene

[28] O’Cathain

[29] Jihnson and Onwuegbuzie

[30] Creswee and Clark

[31] Yildirim and Simsek

[32] Plano Clark

[33] School Motivation Scale

[34] Yavuz

[35] Bagcilar Enderun

[36] Conc-Savran

[37] Balci

[38] Sisman

[39] Yob

[40] Saban

[41] Inbar

[42] Akkaya

[43] Cerit

[44] Aydogdo

[45] Altun

[46] Phillips and Lindsay

[47] Colangelo and Davis

[48] Lubinski

[49] Demotivation

[50] Amotivation

[51] Ryan and Deci

ثبت نام آنلاین