آزمون سنجش نخبگان

سامانه شناسایی و توانمندسازی نخبگان

این پروژه که با هدف شناسایی استعداد و توانمندسازی افراد در جهت تبدیل آن‌ها به نخبه کلید خورد، نتیجه تلاش تیمی متشکل از30 پژوهش‌گر و برنامه‌نویسِ موسسه هدایت فرهیختگان جوان می باشد که به مدت 5 سال بر روی آن کار شده است.

 در کشورهای مختلف دنیا اهمیت فراوانی برای شناسایی افراد دارای توانایی‌های خاص تحصیلی و غیر تحصیلی و پرورش و ارتقای این توانایی‌ها قائل شده‌اند. در این کشورها، نهادها و سازمان‌هایی ایجاد شده‌اند که افراد با این توانایی‌ها را شناسایی و برای شکوفایی آنها تلاش می‌کنند. در همین راستا برای شناسایی و شکوفایی منابع انسانی کشور، که در نهایت منجر به شکوفایی هرچه بیشتر ایران می‌شود، این پروژه پیگیری شد. اولین گام برای شناسایی نخبگان تعریف درست آن و سپس تدوین مدل جامع برای آن است. برای رسیدن به مدل نهایی و مولفه‌هایی که در این پروژه مورد استفاده قرار می‌گیرند، 65 سازمان جهانی معتبر که در حوزه استعدادهای برتر و نخبگان فعالیت می‌کنند بررسی و تجربیات و دستاورد‌های آن‌ها مورد تحلیل قرار گرفت. همچنین نظریات مطرح در حوزه نخبگان نیز جمع‌آوری و بررسی شد. برای بومی سازی این طرح از تحقیق کیفی استفاده شد و مجموعه از نخبگان کشور در حوزه‌های تحصیلی، مدیریتی، کارآفرینی، هنری و ورزشی مورد بررسی دقیق قرار گرفته و مولفه‌های نهایی بر اساس آن‌ها انتخاب شدند. بر اساس یافته‌های به دست آمده از این مراحل، سه بعد شخصیت، انگیزش و توانایی‌های ذهنی به عنوان ابعاد موثر در نخبگی شناسایی شدند. در موسسه هدایت فرهیختگان جوان، برای شناسایی نخبگان از سه حیطه توانایی‌های شناختی (cognitive abilities)، انگیزش (motivation) و شخصیت (personality) استفاده می‌شود تا تحلیلی جامع و کامل از ویژگی‌های افراد به دست آمده و شناسایی نخبگان بر اساس‌ آن‌ها انجام شود.

نخبه کیست؟

نخبه کسی است که در مقایسه با سایر افرادی که شرایط مشابه با وی دارند (از لحاظ سن، تجربه یا محیط)، عملکرد بالاتری نشان می‌دهد یا پتانسیل عملکرد بالاتری دارد. چنین فردی:

• توانایی عملکرد بالا در زمینه‌های هوش، خلاقیت و… دارد،
• توانایی های فراتر از معمول برای رهبری و مدیریت نشان می‌دهد، یا
• در یک حوزه تحصیلی عملکرد عالی دارد.

ارائه خدمات متناسب با افراد نخبه از جمله اهدافی است که در هر جامعه‌ای باید به آن پرداخته شود.

کارکردهای سامانه شناسایی و توانمندسازی نخبگان

اولین گام برای ارایه آموزش‌های متناسب با این افراد، شناسایی این افراد با استفاده از ابزارهای چندگانه و استاندارد است. استفاده از این ابزارها روشی نظام‌مند و عینی برای شناسایی افراد نخبه فراهم‌ می‌آورد. گام بعدی نیز توانمندسازی و ارتقای این افراد و بهبود نقاط ضعف احتمالی آن‌هاست.

• شناسایی افراد نخبه

حال برای شناسایی این افراد چه می‌توان کرد. در موسسه فرهیختگان جوان، برای شناسایی افراد نخبه از مجموعه‌ای از آزمون‌های استاندارد استفاده شده است که با توجه به نتایج کسب شده توسط فرد در این آزمون‌ها، افراد نخبه شناسایی و رتبه‌بندی می‌شوند. همچنین زمینه‌های تحصیلی و شغلی متناسب با افراد مشخص خواهد شد. این ابزار‌ها در قالب آزمون‌های تعاملی (توانایی‌های شناختی) که به صورت نرم افزاری بر روی کامپیوتر اجرا می شوند و پرسشنامه‌های خود‌اظهاری (شخصیت و انگیزش) اجرا می‌شوند. هرکدام از این حیطه‌ها و ابزارهای سنجش آن‌ها از چندین مولفه و زیرمولفه تشکیل شده اند که این مولفه‌ها با استفاده از مرور ادبیات و نظریات این حوزه‌ها استخراج شده‌اند. روایی (validity) و پایایی (relibality) این‌ ابزارها نیز پس از اجراهای دقیق بر روی بیش از 20 هزار نفر در گروه‌های سنی و تحصیلی و جنسیتی مختلف، محاسبه شده‌اند.

• توانمندسازی افراد نخبه

برنامه بعدی پس از شناسایی افراد نخبه، تقویت و ارایه پیشنهادهای آموزشی و توانمندساز، متناسب با سطح توانایی این افراد است. در موسسه فرهیختگان جوان، برنامه‌های ویژه‌ای برای تقویت افراد نخبه در زمینه‌های شناختی، انگیزشی و شخصیتی وجود دارد که این برنامه‌ها با توجه به نتایج کسب شده در آزمون‌های تشخیصی به این افراد پیشنهاد می‌شوند. این برنامه‌ها در قالب‌های مختلف (کارگاه‌ها، نرم افزارهای کامپیوتری و…) به افراد ارائه‌ می‌شوند. توانمندی ذهنی به صورت نرم‌افزارهای کامپیوتری و به صورت تمرین شناختی (cognitive training) اجرا می‌شود و بالاخص کارکردهای اجرایی (executive functions) هدف قرار می‌گیرند. برای شخصیت و انگیزش با استفاده از مداخلات مبتنی بر شواهد، پروتکل‌هایی تهیه شده است که بر روی افرادی که نیاز به آن‌ها دارند، اجرا می‌شوند.

مخاطبان سامانه شناسایی و توانمندسازی نخبگان

چه کسانی می‌توانند از خدمات ارائه شده توسط این سامانه بهره‌مند شوند:

• دانش‌آموزان (شناسایی استعدادهای خود و توانمندسازی خویش)
• دانش‌جویان (شناسایی استعدادهای خود و توانمندسازی خویش)
• مدارس (شناسایی استعدادهای دانش‌آموزان و توانمندسازی آن‌ها – آزمون ورودی مدارس خاص)
• دانشگاه‌ها (شناسایی استعدادهای دانشجویان و توانمندسازی آن‌ها – آزمون و مصاحبه ورودی)
• سازمان‌ها (شناسایی استعدادهای کارکنان و توانمندسازی آن‌ها – آزمون‌های استخدامی)
• و به طور کلی هر فرد یا نهادی که به دنبال شناسایی و شکوفاسازی استعداد خود یا استعداد افراد مرتبط با خود است.